تجدد مدرنیته نظرات مقالات گفت و گوها و نقدها

بسم الله الرحمن الرحیم

پیش از راه اندازی این وبلاگ من پیگیر بحثی بودم و به مقاله ی دراز دامنی رسیدم در این آدرس: 

http://www.porsojoo.com/fa/book/print/8368  

و همان زمان دوستانی را از طریق کامنت به خواندن آن دعوت کردم، امروز به دلایلی مجددا تصمیم گرفتم که برای علاقمندانی که آن را ندیده و نخوانده باشند، معرفی کنم. اینگونه مباحث شاید بتواند برای آن دسته از کسانیکه، خوانده یا نخوانده، دانسته یا نادانسته، به نظر و اعتقادی رسیده اند و هر مخالفتی با رای و نظر خود را نفهمی و نادانی و یا حتا عقل ستیزی می خوانند، به درنگ و تامل بیشتری وادارد.

مجموعه بحثهایی جمع آوری شده در خصوص مباحث مختلف و متنوع، از آرا و نظرات مختلف اندیشمندان ایرانی از نویسندگان صاحب نام و صاحب رای گرفته تا وبلاگ نویسانی که در مواجهه با این آرا و نظرات به ابراز رای و نظر پرداخته اند. این سلسله نوشتار بخشهای دیگری هم دارد که یکی از آنها بیش از چهارصد صفحه است و در صورتی که کسی علاقه مند باشد می تواند پیگیر شده و بخواند. من قسمت بسیار کوتاهی از این مباحث را انتخاب کردم از آقای مهدی جامع نویسنده ی وبلاگ سیبستان که به بحث تجدد و مدرنیته و پیش نیاز و لوازم آن در بومی سازی مدرنیسم سخن رانده است. این بحث از آن رو اهمیت دارد، که ما با کسانی مواجه هستیم که دارای طیف وسیعی از عقایدی هستند که گاه به شدت متضاد است و یک سرش را آنهایی تشکیل می دهند که می پندارند ما را راه گریزی جز تقلید محض از غرب از طریق وارد کردن همه ی ابزار و لوازم مدرنیته نیست. و در مقابل گروهی هم هستند که ما را به چشم پوشی کامل از آنچه مدرنیته خوانده می شود، فرا می خوانند. البته همانطور که گفتم نظرات بسیار متعدد و متنوعی در این خصوص مطرح شده و می شود و این بحث بدون کم شدن از شدت و حدتش سالیانی است که همچنان ادامه دارد و هر نظر و عقیده ای، با دلایل خاص خود سعی در مجاب کردن مخالفینش دارد. آنچه نقل می کنم را مطلعی برای ورود به این بحث بگیرید و دریچه ای که افق دید ما را به دنیایی پر از دلایل بسیار در تایید و رد نظرات متفاوت و متضاد و حتا متاقضی در خصوص مدرنیسم، می گشاید. آقای جامی در این مقاله که من قسمت کوتاهی از آن را نقل می کنم در پی نقد گفت و گویی از آقای ملکیان به اسم تجدد ایرانی بوده است.  

..... نگاه جامع
اهالی فلسفه اگر به "نگاه جامع" گرایش نداشته باشند و دنیا را تنها از چشم احکام انتزاعی بنگرند معمولا به مغالطه عظیمی دچار می شوند که ناشی از حذف عامل جامعه شناختی در بررسی پدیدارهای انسانی است. یک مثال روشن و کلاسیک در این زمینه مساله اسلام و قرآن است. از نظر تاریخی ثابت می شود که بازتاب اسلام و قرآن در جوامع گوناگون مسلمان یکسان نبوده است. اسلام ایرانی از اسلام مراکشی متمایز است، اسلام شیعی از اسلام سنی، اسلام بن لادنی از اسلام فلاطوری، اسلام عصر ما از اسلام عصر مشروطه و جدیدا به اذعان بعضی اهل نظر اسلام قوم از اسلام قم!
درست است که قرآن و اسلام یکی است. برای فیلسوف به اعتبار این "یکی" بودن شاید معنا نداشته باشد که از اسلام های مختلف سخن بگوییم اما واقعیت این است که اسلام و قرآن تا زمانی که روی کاغذند "معنا" ندارند.
درست وقتی که اسلام بر گروهی عرضه می شود یا قرآن را گروهی می پذیرند و می خوانند و می خواهند بر اساس آن عمل کنند است که اسلام آغاز می شود. "معنا"ی اجتماعی اسلام و قرآن از همین جا شکل می گیرد و تفاوتهای استنباط از این "واحد وحید" از همین جا سر می شود.
نگاه اجتماعی /انضمامی
همه مقولات و پدیدارهای انسانی چنین اند. یعنی هیچ اصل نظری یا مجموعه ارزشی نیست که بتوان آن را فارغ از نگاه جامعه شناختی رسیدگی کرد و سنجید. بنابرین تکیه صرف بر بحث نظری و انکار صور رنگارنگ پدیدارهای واحد نمی تواند از منظر عقلی قابل دفاع باشد و کار را به اصرار و لجاج و تنگ نظری هایی می کشد که گوینده سخنانی که آوردیم به آن در افتاده است.
برخلاف نظر گوینده، هم تجدد ژاپنی داریم و هم تجدد فرانسوی. حتی در آمریکا و کانادا هم که ظاهرا یک مجموعه واحد سیاسی اند تجدد در مناطق مختلف رنگهای مختلف دارد چنانکه آنچه در نیویورک می گذرد از آنچه در یوتا پذیرفته شده به طور محسوس متمایز است. در کانادا هم زندگی متجددانه مونترال با تورنتو تفاوت های آشکار در تاکیدها و ارزشها دارد. در همین اروپا تجدد انگلیسی بر عناصری از تجدد تکیه می کند که دقیقا همان نیست که در آلمان یا ایتالیا هست.....

ابتدای شروع بحث که از گفتگوی آقای ملکیان شروع شده و همینطور بقیه این متن را در آدرسی که در ابتدا دادم حتما بخوانید. 

پ ن  

قسمت ششم همین سلسله مباحث را هم می توانید اینجا بخوانید: 

http://www.porsojoo.info/fa/book/print/13276